Adaçayı
Adaçayı bu türün yapraklarında, oleum salisae adı verilen uçucu yağ, B vitamini ve tanen ile birtakım acı maddeler bulunur. Bu yapraklardan hazırlanan çay, uzun zamanlardan beri bedeni güçlendiren tonik olarak içilmektedir. Tıbbi Türkiye’de az yetiştiğinden, yerine, ülkemizde yaygın olan ve benzer özellikleri taşıyan Anadolu adaçayı (S. triloba) türü tüketilmektedir. Bu bazı yerlerde salça ve yemeklere çeşni vermesi için katılır.
Kısaca adaçayı diye adlandıracağımız bitkinin tıbbi etkilerini ve bunlardan yararlanma yöntemlerini şöylece özetleyebiliriz
1. Midevidir. Sindirimi kolaylaştırır.
2. Dispeps’i (hazımsızlık) durumunda çok etkili bir gaz söktürücüdür.
3. Gece terlemelerini en aza indirger.
4. idrar söktürücüdür.
5. Kadınlarda dölyatağı kaslarını uyarır. Aybaşı düzensizliklerini ve aşırı sancılarını giderir.
6. Östrojen hormonu içerir. Menopoz dönemi sıkıntılarını azaltır.
ukoza zarlarını iyileştirdiği için ağız, dişeti ve dildeki şikâyetlerle boğaz ve bademcik enfeksiyonlarına karşı iyileştiricidir.
2. Bitki, antifungal etkiler taşır. Yani ciltteki mantarlara sürülürse onları yok eder.
Bu etkileri sağlamak için, adaçayının kurumuş yapraklarından 1 tatlı kaşığı alınıp 1 bardak suya konularak kaynatılır. Sonra kabın üstü kapatılıp 15 dakika süreyle bekletilir. Böylece elde edilen dekoksiyonla günde birkaç kez derin gargara yapılır. Ya da bu dekoksiyon, mantarların bulunduğu yerlere dıştan uygulanır
1. Adaçayı yaraların iyileşmesini hızlandırır. Bunun için, körpe yaprakları ezilerek yara lapası hazırlanır. Bu lapa yaraların üzerine kompres yapılarak, yaranın iyileşmesi hızlandırılır
2. Adaçayı dişleri beyazlatır ve sağlamlaştırır. Bunun için, bir-iki körpe yaprağı ya da toz haline getirilmiş kuru adaçayı yaprağı elle dişlerin üzerine bastırılarak sürtülür.
Kimyevi terkibi:Sineol, l-a-tuyon, d-b-tuyon, d-a-pinen, salven, d-borneol, d-kamfordan ibaret eterik yağ, yaprak muhtevasında alkoidler,sepi maddeler, organik asidler, uvaol, paradifenol, acı madde, asparagin, glutamin, glikozidler, saponinler, C vitamini, provitamin A, fitonzidler, vs. ihtiva eder.
Organizmanın ifrazat fonksiyonunu çok iyi düzenleyicidir.Dezenfeksiyon ve iltihaplanmaya karşı tesir gösterir.Bağırsak hareketlerini rahatlaştırıcıdır.Solunum yolları hastalıkları gırtlak iltihabı (larenjit), anjin, öksürük, ishal, safra yolları ve karaciğer hastalıklarında kullanılır.
Mide ve bağırsak ülseri ve ağrılarına, gazlar, deri sivilceleri, kızamık hastalığı, kan tükürme, verem hastalığında, (kan kusma), basurlar, baş dönmesi, devamlı adet, mesane ve böbreklerde kum ve taş, emzikli annelerde süt azalması (çocukları sütten kesme devresi), beyaz akıntı, ekzamaklar v.s yerlerde kullanılması tavsiye edilir.Haricen diş ve bademcik ağrılarında gargara, emzikli annelerin meme uçlarında iltihap, cerahatli yaralar vs. kompres olarak tavsiye edilir.Adaçayı balık konserve ve parfümeri sanayiinde de kullanılır.
Halk tababetimizde adaçayı soyundan başka bitkiler de kullanılır.Yünlü adaçayında (Silvia aethiopis) bu cinsin taze yaprakları cerahatlı yara, çıban ve kesik yaralara konur.Sarı adaçayında (S. glutinosa L.) bu cinsin kuru yaprakları nefes darlığına karşı sigara şeklinde kullanılır.Çayır adaçayı (S. pratensis L.) başlıca mide ve bağırsak ağrılarına, öksürüğe karşı kullanılır.Misk adaçayında (S. sclerea L.) bu cinsin yaprakları çıban ve yaralara konur.Haşlama suyu boşlukta guatr hastalarına içerilir.(S. verticillata L.) Bu cins ishale karşı karın ağrıları, kan tükürmeye karşı haricen yara ve çıbanlara lapa halinde konur.
Uyarılar
Hamilelikte adaçayını dahilen kullanmamalıdır.
“
