DAĞ LALESİ
GÜVERCİNGÖZÜ, CİĞER OTU
ANEMONE HEPATICA L. (HEPATICA NOBILIS MILL.)
(Ranunculaceae-fam.)
DİKKAT BU BİTKİ ZEHİRLİDİR.
Bulunduğu Yerler: Gölgeli çalılıklar ve geniş yapraklı orman ağaçları arasında, dağ alanlarında yetişir.
Yapısı: Köksapı kalın ve koyu kahve renginde çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar uzun saplı, üç bölümlü, derimsi, olup doğrudan köksaptan çıkarlar. Yüzü koyu yeşil, alt yüzü açık yeşil veya hafif menekşe rengi, uzun kıllı ve liflidir. Çiçekler gök mavisi veya mavi, erguvani veya nadiren pembe veya beyaz, uzun yüksek kıllı saplar üzerinde birer adet olarak bulunur, 6-7 bölümlü taça benzer kenar çiçekleri vardır ve çok sayıda erkek organları bulunur.
Kullanılan Kısımlar: Toprak üstü kısımlar. Çiçek açma zamanında (Mayıs-Haziran aylarında) toplanır. Gölgede veya 40 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru yaprakların üst yüzü yeşil, kokusuz, acı tattadır. Kabul edilen rutubet miktarı %12 dir. Balya halinde paketlenir, gölgede kurutulur, kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.
Kimyevi Terkibi: Anemonal, hepatrolobin glikozidi, saponinler, tanenler; reçine vs ihtiva eder.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: İdrar söktürücü, balgam çıkartıcı karaciğer fonksiyonunu tahrik eder. Safra kesesinde taş, safra yollarında tıkanma, bronşit, nefes borusu, yutak iltihabı hastalıklarında kullanılması tavsiye olunur.
Halk tebabetince romatizma, sıtma, nikris, korku, belsoğukluğu, dalak iltihabı gibi yerlerde kullanılır. Haricen deri hastalıklarında banyo halinde kullanılır.
Kullanılışı: Bitkiden 1 kahve kaşığı 0,5 lt kaynar su ile haşlanır, 1 saat bekletilir. Yemeklerden evvel günde 3 defa birer kahve fincanı alınır. Daha büyük dozlarda bitki zehirlidir. Dağ lalesi yerine halk tebabetimizde aynı soya yakın diğer bitkilerde kullanılır. Anemone pulsalilla L. (Pulsatilla hallen (All.) Wild çıban, kan tükürme, basurlar, sıtmaya karşı, boğmaca, bronşitler, nevralji, cinsiyet organları, hastalıkları vs; haricen (1/10 nisbetinde kjeskin rakı) tentüriyle romatizma nikris illetini oğuşturmada kullanılır. Pulsattilla protensiz (L.) Mill. Vena kan damarları iltihabı, el ve ayak sağuması emzikli annelerde süt artışı, mide ağrıları, sinir hastalıkları, beyaz akıntı vs. haricen ve dahilen içmek için orta kulak iltihabı, cerahatlı kulak çibanı hastalıklarında kullanılır.