Çitkökü (Beyaz), Çitkabağı, İtkabağı
Çitkökü (Beyaz), Çitkabağı, İtkabağı
Drugları: Çit kökü: Bryoniae radix
Çit kökü tentür ve natürel ilaç yapımında kullanılır fakat çok zehirli olması nedeni ile çayı içilmez.
Giriş: Çit kökü veya Çit kabağı kabakgillerin bir alt grubu olan Bryoniagillerden olup bu gruba 12 adet çit kabağı türü mevcut olup bunlardan Beyaz Çit kabağı (veya Siyah meyveli çit kabağı); Bryonia alba ve Kırmızı çit kabağı (veya Kırmızı meyveli çit kabağı); Bryonia cretica aynı maksatla kullanılır ve herhangi bir farklılık gözetilmez. İlk defa geniş çaplı araştırma ve tedavi denemesini HAHNEMANN denekleri üzerinde yapmış ve onu 1843’de TRINKS, 1847’de Prof. ZLATAROWICH, 1859’da LEMKE, 1899’da MANKOWSKI ve diğerleri takip etmiştir. Çit kökü romatizma, bronşit ve üşütme rahatsızlıklarına karşı kullanılmıştır. Çit kökü Batı Avrupa’dan Doğu Türkistan’a kadar geniş bir alanda yetişir.
Botanik: Çit kökü 2-5 m boyunda bir sarmaşık olup çevresindeki duvar, çit, ağaç ve çalı gibi nesnelere sarılarak tırmanır ve geniş bir alanı kaplar. Alt yaprakları el veya yumurta şeklinde diğer yaprakları ise 3-5 loplu, kenarları bütün ve yere yer dalgalı, üst kısmı koyu yeşil alt kısmı grimsi yeşil renklidir. Yaprak diplerinden çıkan helizon (spiral) şeklindeki ipliğimsi yaylarla çevresine tutunur. Çiçekleri topluca bir arada erkek çiçekleri grimsi beyaz veya yeşilimsi beyaz renkli ve uzun bir sap üzerindedir. Dişi çiçekleri ise sarımsı beyaz renkte olup 5 adet ve mızrak şeklindedir. Meyveleri önce yeşil sonra siyah bir renk alır ve 7-9 mm çapında ve küre şeklindedir (Kırmızı Çit kökünün meyvesi ise kırmızı renklidir). Kökleri 30-50 cm uzunluğunda, 10-20 cm çapında sivri bir pancarı andırır şekilde, dışı sarımsı beyaz içi beyaz etli ve suludur.
Yetiştirilmesi: Tohumları Mart ve Nisan aylarında saksı, çamlık, sera veya yastıklara ekilir ve fideleri Mayıs’ta duvar, çit veya ağaç diplerine ekilir. Çit kökü duvar dipleri, yol kenarları, çalılıklar, seyrek ormanlarda kireçli veya killi topraklarda daha gür yetişir.
Hasat zamanı: Çit kabağının kökleri çiçek açmadan önce veya sonba-harda yaprakları solduktan sonra sökülerek yıkanır, dilimlenir veya şe-ritler şeklinde ayrılarak kurutulur. Şayet tentürü yapılacak ise taze olarak kullanılır.
