GÜVEYİOTU, KEKLİKOTU, MERZENGÜŞ, MERCANKÖŞK
ORIGANUM VULGARE L.
(Labiatae-fam.)
Bulunduğu Yerler: Çalılıklar arasında, ağaçları kesilmiş ormanlık bölgelerde, taşlıklı dağ alanlarında yetişir. Birkaç cinsine rastlanır.
Yapısı: Gövde 60 cm. kadar yüksek, seyrek kıllı, dört köşeli, yukarı kısmında dallanır, dik, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yapraklar karşılıklı, kısa saplı, eşkenar yumurta biçiminde, hafif kılı ve şeffaf bezimsi noktaları vardır. Çiçekler borumsu, erguvani pembe veya açık erguvani, fakat en çok erguvani renklilere rastlanır. Kiremit şeklinde örtülü olan çiçek demetleri çiçekli yaprakların koltuklarında başak biçiminde toplu olarak bulunurlar. Çanak hafif 5 bölümlü, taç belirsiz iki dudaklı ve 4 erkek organlıdır. Meyve 4 koyu kahve kapsülden ibarettir. Balverici bir bitkidir.
Kullanılan Kısımlar: Ağaçlaşmış alt kısımları haricindeki kısımlar kullanılır. Çiçek açma zamanında (haziran-temmuz aylarında) toplanır. Gölgede veya 35 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru bitkinin yaprakları yeşil, çiçek kırmızı menekşe rengi, hoş kokulu ve az acı tattadır. Rutubet payı % 12 dir. Balya halinde paketlenir, kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.
Kimyevi Terkibi: % 0,15 kadar (timol ve karvakrolfenolleri, di ve trisiklik seskviterpenler, geranilasetat, simol vs. den mürekkep) eterik yağ, sepi maddeler, vitamin C, yağlı maddeler, provitamin A, acı maddeler vesaire ihtiva eder.
Hangi Hastalıklarda Kullanılır: Bitki balgam söktürücü, ağrı yatıştırıcı, sinirleri teskin edici, antispastik te sirdedir. Mide ve bağırsak ağrıları, mide zaafiyeti, sinir zaafiyeti, öksürük, cinsi iktidar, nefes darlığı gibi hastalarda kullanılrı.
Halk tababetinde bağırsak gazları, bronşit, nefes borusu iltihabı (traheit) boğmaca, sara, uykusuzluk, ağır nefes alma (soluk) sarılık vs. hastalıklarda kullanılır. Haricen deri sivilceleri ve likenler de banyo ve dezenfeksiyon kasdıyla yaralara lapa halinde, mide ve bağırsak ağrılarına da aynı lapa hali (bak. HED BÖLGELERİ) uygulanır. Eterik yağ güve ve karıncalar karşı kullanılır. Parfümeri ve içki sanayiinde de kullanılır.
Kulanılışı: Bikiden bir çorba kaşığı 400 gr. kaynar su ile haşlanır, 1 saat bekletilir. Günde 4 defa yemeklerden evvel birer ay bardağı alınır. Küçük çocuklarda liken ve sivilcelere karşı 100 gr. bitki 3 litre suda 10 dakika kaynatılır, süzüldükten sonra çocuğun banyo suyuna karıştırılır. Alelade çay gibi de kullanılır. Bhaçelerde kültür yetiştirilen mercanköşkü (origanum majorana L.) de aynı hastalıklara kullanıldığı gibi mutfaklarda baharat olarakta kullanılır. Salam ve bira sanayiinde kullanılır.
Güveotu, Güveyotu, Dostotu