AK ZAMBAK, IRIS FLORENTINE L
MOR ZAMBAK, IRIS GERMANICA L
(Iridaceae-fam)
BULUNDUĞU YERLER:Vatanı Akdeniz bölgesidir.Süs bitkisi olarak memleketin her tarafında bahçelerde yetiştirilir.
YAPISI:Köksapı kalın ve dallı, sap 30-40 cm. kadar yüksek, çok yıllık otsu bir bitkidir.Dip yapraklar kılıç biçiminde, iri ve döl yataklıdır, bir satı üzerinde iki sıra halinde dizilmiş olarak bulunur. Sap yaprakları ise şeritimsidir.Alman zambaklarının rengi mavi menekşe, florentlerin rengi ise beyazdır.Çiçekler sapların ucunda bulunur.Kenar çiçek yaprakları ve meyve örgeninin üç dilciği altında bulunan 3 erkek organ, bunlar da 3 meyve yaprağından teşşekkül eder.Yumurtalık 3 evlidir.Meyve 3 evli kutucuk olup yassı ve köşeli çok sayıda tohumlarla doludur.Nisan Mayıs aylarınka çiçek açar.
KULLANILAN KISIMLAR:2-3 yıllık olan bitkilerin köksapları kullanılır.Kökler ilkbaharda (Nisan, Mayıs aylarında) veya güzün (Eylül-Ekim aylarında) çıkarılır.Köksaplar yıkandıktan sonra soyulur, gölgede vaya 30 dereceye kadar ısılı fırınlarda kurutulur.Kuru köksaplar sarıtrak beyaz ve dallıdır.Menekşe kokusu gibi hoş kokulu ve tatlımsıdır.Kabul edilen rutubet nisbeti %11’dir.Tahta kasalarda veya torbalarda paketlenir.Kuru ve havadar binalarda muhafaza edilir.
KİMYEVİ TERKİBİ:a-iron ketonu, organik asidler ve aldehidlerden ibaret.eterik yağ, aridin glikozidi, yağlı maddeler, sepi madeler, reçineler, helmeli maddeler vs. ihtiva eder.Yapraklar çok miktarda C vitamini ihtiva eder.
HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR:Balgam söktürücü ve ağrıları yatıştırıcı, öksürük, bronşit, mide ağrıları, safraya karşı kullanılır.
Halk tababetinde nefes darlığı, verem gibi hastalıklarda kullanılır.Haricen diş ağrılarına karşı ağız çalkalanır.Parfümeri, kozmetik ve diş tababetinde kullanılır.
KULLANILIŞI:Öğütülmüş köklerden 1 kahve kaşığı 400 gr. kaynar su ile haşlanır, 2 saat bekletilir.Günde 4 defa yemeklerde evvel birer çay bardağı alınır.